Genel Bakış
Sağlık Bakanlığı, Türkiye’de Covid-19’dan etkilenen ilk hastayı 11 Mart 2020 tarihinde kamuoyuna duyurdu. Öncesinde ve devamında salgının yayılmasının durdurulması ve bundan etkilenen kişi ve kurumların yükünün olabildiğince azaltılması amacıyla, Türkiye Cumhuriyeti, hükümet ve kamu kurumları vasıtasıyla, yeni kurallar belirledi birtakım mevzuat değişiklikleri yayımladı. Bazı mevzuat değişiklikleri ve kararlar da Hükümetin gündemindedir.
Yapılan bu değişikliklerden 8 Mayıs 2020 tarihi itibarıyla mevcut olan bazılarının özetini aşağıda dikkatinize sunuyoruz.
Sağlık Önlemleri
Sağlık Bakanlığına danışmanlık yapması amacıyla bilim insanlarından oluşan bir bilim kurulu oluşturuldu.
Yurt dışından gelenler için öğrenci yurtlarında 14 gün karantina uygulamasına başlandı.
Bazı hastaneler pandemi hastanesi ilan edildi ve birçok sigorta şirketi pandemi hastanelerindeki Covid-19 tedavisini mevcut poliçeler kapsamında karşılamaya karar verdiklerini açıkladı.
Devlet tarafından ihale edilen şehir hastanelerinin açılışı daha erken bir tarihe alındı.
Salgın nedeniyle koruyucu maskeler gibi bazı sağlık ürünlerine talep artmıştır. Bu doğrultuda 4 Mart 2020 ve 26 Mart 2020’de yapılan mevzuat değişikliklerle aşağıdaki ürünlerin ihracatı Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu ön iznine bağlanmıştır:
Koruyucu maske, tulum, önlük, gözlük ve eldiven gibi medikal malzemeler,
Solunum cihazları, intübasyon tüpleri, yoğun bakım üniteleri gibi tıbbi cihazlar.
Ayrıca, 18 Mart 2020 tarihinde yapılan değişiklikler ile etil alkol, kolonya, dezenfektan, hidrojen peroksit ve medikal kumaşın ihracatı da kurumu ile kayda bağlandı.
2 Mayıs 2020 tarihinde, yukarıda sayılan malların ihracatı için gereken ön izin ve kayıt yükümlülükleri kaldırıldı.
3 Nisan 2020’de, süpermarketler ve toplu halde çalışılan alanlar gibi kamuya açık yerlerde maske takmak zorunlu hale geldi.
İstanbul ve Ankara belediyeleri de dahil olmak üzere birçok belediye toplu taşımada da maske takmanın zorunlu olduğunu duyurdu. Maske satışı yasaklandı ve halka ücretsiz maske dağıtılacağı duyuruldu.
Cumhurbaşkanı 6 Nisan 2020 tarihinde yaptığı açıklama ile Atatürk Havalimanı alanında ve Sancaktepe’de her biri 1000’er yataklı hastane yaptıklarını belirterek, 45 gün içerisinde tamamlanacağını duyurdu.
Ticaret Bakanlığı tarafından fahiş fiyat uygulamalarının önlenmesi amacıyla “Cerrahi maske ve diğer maske çeşitleri, dezenfektan, cerrahi eldiven, el antiseptiği, kolonya ve makarna, bakliyat ve diğer gıda ürünleri” gibi ürünlerin fiyat denetimleri yapılmaya başlandı.
Sivil ve Ticari Yurtiçi ve Uluslararası Hareket
İlk olarak Irak, İran, Çin, İtalya ve Güney Kore’ye sınırlar kapatıldı. Daha sonra, Avrupa’daki birçok ülke de dahil olmak üzere farklı ülkeler ile sınırlar kapatıldı.
13 Mart 2020 tarihi itibariyle tüm kamu görevlilerinin görevlerine istinaden veya şahsi sebeplerle yurtdışına çıkışları durduruldu.
17 Mart 2020 tarihi itibariyle, alışveriş merkezlerinin içindeki alanlar da dahil olmak üzere restoran, kafe (paket ve gel-al servisleri hariç olmak üzere) gibi kamu alanları, tiyatro, sinema, gösteri merkezi, konser salonu, her türlü kapalı çocuk oyun alanları ve spor merkezleri kapatıldı.
Bahsi geçen tedbiri takiben sektörün büyük zincir mağazaları da dahil olmak üzere birçok perakendeci firma hem alışveriş merkezi içerisindeki hem alışveriş merkezi dışındaki mağazalarını gönüllü olarak kapatma kararı aldı. Buna ek olarak, bazı alışveriş merkezleri de yönetimlerinin kararına istinaden gönüllü olarak kapatıldı.
20 Mart 2020 tarihi itibariyle, ulusal ve uluslararası düzeyde açık veya kapalı alanlarda düzenlenecek her türlü bilimsel, kültürel sanatsal ve benzeri toplantıların veya aktivitelerin Nisan ayı sonuna kadar ertelendi.
22 Mart 2020 tarihi itibariyle, yurt genelinde 65 yaş üzerinin ve kronik hastalığı olanların sokağa çıkması geçici olarak yasaklandı.
4 Mart 2020 tarihinde ise 1 Ocak 2000 tarihinden sonra doğmuş olan genç nüfusun da sokağa çıkması geçici olarak yasaklandı.
25 Mart 2020 tarihi itibariyle COVID-19 salgını nedeniyle uçuşu iptal edilen yolculara istediği bir tarih için bilette değişiklik yapma veya bileti açığa alma hakkı tanındı. Yolcuların, açığa alınıp kullanılmamış olan biletlerinin iadesini uçuş yasakları kalktıktan sonraki iki ayın sonrasında hava taşıma işletmesinden talep edebileceği belirtildi.
Türk Hava Yolları, tüm dış hat uçuşlarını 27 Mart 2020 itibarıyla 1 Mayıs 2020 tarihine kadar, tüm iç hat uçuşlarını ise 3 Nisan 2020 itibarıyla 20 Nisan 2020 tarihine kadar durdurdu. 14 Nisan 2020 tarihi itibariyle THY tüm dış hat uçuşlarını 20 Mayıs 2020 tarihine kadar durdurduğunu açıkladı.
27 Mart 2020 tarihinden itibaren, Sabiha Gökçen Havalimanı’nda yurt dışı uçuşlar tamamen durduruldu. Sadece sınırlı sayıda gerçekleşecek yurt içi uçuşlara izin verildi.
24 Mart 2020 tarihi itibariyle, toplu taşıma araçlarının, yolcu taşıma kapasitesinin en fazla %50'si oranında yolcu kabul edeceği ve mesafeli oturmaya uyacağı düzenlendi.
30 Mart 2020’den itibaren İstanbul, Ankara ve İzmir illerinde kayıtlı taksilerin plakasının son hanesine göre rotasyon ile trafiğe çıkışlarına izin verildi.
29 Mart 2020 tarihinden itibaren, toplu taşıma yoluyla şehirler arası yolculuk valilik iznine bağlandı.
4 Nisan 2020 itibariyle 31 il için (İstanbul, Ankara ve İzmir de dahil olmak üzere) ise giriş çıkışlar özel izni olanlar ve lojistik amaçlı taşımalar hariç olmak üzere kısıtlandırıldı.
10 Nisan 2020 tarihinde 11 ve 12 Nisan 2020 tarihleri için yurt genelinde sokağa çıkma yasağı ilan edildi. Bu yasak, yalnızca hafta sonu için uygulandı ve 13 Nisan 2020 Pazartesi itibariyle kaldırıldı. Daha sonra, 31 büyükşehir ve Zonguldak’ta hafta sonu ve resmi tatiller için sokağa çıkma yasağının önümüzdeki dönemde gerektiğinde tekrarlanacağı duyuruldu.
Mahkemeler ve İcra Daireleri
13 Mart 2020 itibariyle, zamanaşımı, hak düşürücü süreler ve dava açma, başvuru, şikâyet, itiraz, ihtar, bildirim süreleri dahil fakat bunlarla sınırlı olmamak üzere bir hakkın doğumu, kullanımı veya sona ermesine ilişkin olarak yasaların öngördüğü tüm süreler ile hâkim tarafından tayin edilen ve arabuluculuk ve uzlaştırma kurumlarındaki süreler 30 Nisan 2020 tarihine kadar durduruldu. Bu süre, 30 Nisan 2020 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 2480 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı uyarınca 15 Haziran 2020 tarihine dek uzatıldı.
22 Mart 2020 itibariyle, tüm icra ve iflas takip işlemleri 30 Nisan 2020 tarihine dek durduruldu (tek istisnası nafaka alacaklarına ilişkin icra takipleri olmak üzere) ve taraf ve takip işlemlerinin yapılmamasına, yeni icra ve iflas takip taleplerinin alınmamasına ve ihtiyati haciz kararlarının icra ve infaz edilmemesine karar verildi. (26 Mart 2020 tarihli ve 31080 (Mükerrer) Sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7226 Sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun). Bu süre, 30 Nisan 2020 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan 2480 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı uyarınca 15 Haziran 2020 tarihine dek uzatıldı.
30 Mart 2020 tarihinde, Hakimler ve Savcılar Genel Kurulu, acil ve tutuklu işler ile yürütmenin durdurulması istemlerinin yerine getirilmesi için her birimden yeteri kadar hâkimin ve Cumhuriyet savcısının belirlenerek, geri kalan hâkim ve Cumhuriyet savcılarının UYAP imkânlarından faydalanarak evde çalışmalarına karar verdi.
Çeşitli Kamu Kurumları ve Eğitim
13 Mart 2020 tarihi itibariyle, hükümet kararıyla tüm ön lisans, lisans ve tıp, diş hekimliği ve eczacılıkta uzmanlık öğrencileri hariç lisansüstü eğitimlere ara verilmesine karar verildi. Bunu takiben, yeterli altyapıya sahip üniversiteler, uzaktan eğitime başladı.
16 Mart 2020 itibariyle, ilk ve orta dereceli okullar ile liseler tatil edildi. 23 Mart 2020’de merkezi bir sistem (EBA) aracılığıyla uzaktan eğitime başlandı.
22 Mart 2020 itibariyle, yeterli sayıda çalışanın bulundurulması şartıyla kamu çalışanlarının esnek çalışmasına (uzaktan çalışma, dönüşümlü çalışma gibi) izin verildi. İlgili genelgede ayrıca dönüşümlü çalışanların göreve gelmedikleri sürede idari izinli sayılacağı belirtildi.
23 Mart 2020 tarihi itibariyle, noterliklerin tümünün aynı anda açık olmayacağı, bir gün tek sayılı noterler bir gün çift sayılı noterler olmak üzere nöbetleşe çalışılacağı açıklandı.
İlk olarak Haziran ayında yapılması planlanan Yüksek Öğretim Kurumları Sınavı (YKS) 25-26 Temmuz’a ertelendi. 4 Mayıs 2020 tarihinde Cumhurbaşkanı tarafından, sınav tarihinin 27-28 Haziran’a alındığı açıklandı.
1 Nisan 2020’de, Yükseköğretim Kurulu önlisans ve lisans öğrencileri ile ve lisansüstü öğrencilerin 2019-2020 eğitim öğretim yılı bahar dönemi için kayıtlarını dondurabileceğini ve bu dondurma süresinin azami dondurma süresinde hesaba katılmayacağı açıkladı.
İşyerleri ve Çalışma
İçişleri Bakanlığı tarafından bazı işletmelerin (örneğin lokanta, sinema ve spor salonları) faaliyetleri yukarıda Sivil ve Ticari Yurtiçi ve Uluslararası Hareket bölümünde açıklandığı üzere durduruldu.
24 Mart 2020 tarihinde, bazı mükelleflerin 30 Haziran 2020 tarihine kadar mücbir sebep halinde oldukları kabul edildi:
İçişleri Bakanlığı tarafından çıkarılan genelgeler kapsamında kapatılan işyerlerinin işverenleri,
Sağlık hizmetleri, mobilya imalatı, demir, çelik ve metal sanayi, madencilik, bina inşaat hizmetleri gibi bazı seçili sektörlerde faaliyet gösteren işverenler.
Bu mükelleflerin Mart, Nisan ve Haziran sigorta primlerinin ödemeleri 2 Kasım, 30 Kasım ve 31 Aralık 2020’a ertelendi.
7226 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun uyarınca kira bedellerinin 1 Mart 2020 ile 30 Haziran 2020 tarihleri arasında ödenmemesi sebebiyle işyeri kira sözleşmelerinin kiraya verenler tarafından feshedilmesi ve bu durumun tahliye sebebi teşkil etmesi yasaklandı.
İşyerlerinin faaliyetlerinin azaltılması veya durdurulması hallerinde çalışanlara gelir desteği sağlayan bir uygulama olan kısa çalışma ödeneğinden faydalanabilme aşağıda belirtilen düzenlemeler ile kolaylaştırıldı:
Ödeneğe Covid-19 sebebiyle yapılacak başvuruların son tarihi 30 Haziran 2020 olarak belirlendi.
Çalışan tarafından sosyal güvenlik kurumuna prim ödemesi yapılmış olma süresi 600 günden 450 güne, kısa çalışmadan önce bir çalışmış bulunma süresi ise 120 günden 60 güne indirildi.
Uygunluk tespitinin yapılmasını beklemeksizin, işverenlerin beyanı doğrultusunda kısa çalışma ödemesinin gerçekleştirileceği düzenlendi. Daha önce, Covid-19 kapsamında kısa çalışma ödeneğinden faydalanılabilmesi için iş müfettişlerinin ilgili işyerinin salgından olumsuz etkilendiğine ilişkin durumu tespit etmesi gerekmekteydi.
Emeklilerin Ramazan Bayramı ikramiyelerinin erken (7-11 Nisan 2020 arasında) ödeneceği duyuruldu.
İş veya hizmet sözleşmelerinin 17 Nisan 2020’den itibaren 3 ay süreyle ilgili kanunlarda belirlenen ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebepler dışında işveren tarafından feshedilmesi yasaklandı. İşverenlerin, işçilerine 17 Nisan 2020’den itibaren 3 ayı geçmemek üzere ücretsiz izin verebileceği düzenlendi.
17 Nisan 2020 tarihi itibariyle iş sözleşmesi bulunup işvereni tarafından ücretsiz izne ayrılan ve kısa çalışma ödeneğinden faydalanamayan işçiler ile 15 Mart 2020 tarihinden sonra iş sözleşmesi 4447 Sayılı Kanun’un 51. maddesi uyarınca feshedilen ve işsizlik ödeneğinden yararlanamayan işçilere 3 ay süreyi geçmemek üzere ücretsiz izne ayrıldıkları veya işsiz kaldıkları süre kadar günlük 39,24 TL destek yapılacağı düzenlendi.
Finansal Tedbir ve Yardımlar
19 Mart 2020 tarihinde, BDDK, tüketicilere, konut edinmeleri amacıyla kullandırılacak kredilerde ve taşıt kredileri hariç konut teminatlı kredilerde, kredi tutarının teminat olarak alınan konutun değerine oranını, değeri 500 bin Türk Lirası (yaklaşık 75,000 ABD Doları) ve altında olan konutlar için yüzde doksana çıkarttı.
Türkiye’nin önde gelen ticari bankaları tarafından, kredi sözleşmeleri tahtındaki anapara ve faiz ödemelerinin müşteri talebi halinde üç ay süresince ertelenebileceği duyuruldu.
27 Mart 2020’de Türkiye Bankalar Birliği tarafından “Çek Ödeme Destek Kredisi” ve “Ekonomik İstikrar Kalkanı Destek Paketi” ile ilgili olarak bir kamuoyu duyurusu yapıldı. Duyuruda bankaların, KOBİ’ler başta olmak üzere ticari müşterilerine üç ay anapara ve faiz ödemesiz, toplam 12 ay vadeli ve yıllık %9,5 faizli krediler sağlayabileceği açıklandı. “Ekonomik İstikrar Kalkanı Destek Paketi” kapsamındaki kredilerin kullanılmasının ön şartı olarak şirketlerin Şubat ayı personel sayısının düşürülmemesi gerektiği belirtildi.
Merkez Bankası 28 Mart 2020’de 1 Nisan 2020’den itibaren uygulanmak üzere, Türk lirası cinsinden kredi kartı işlemlerinde uygulanacak aylık azami akdi faiz oranının %1,25; aylık azami gecikme faiz oranının %1,55; yabancı para cinsinden kredi kartı işlemlerinde uygulanacak aylık azami akdi faiz oranının %1,00; aylık azami gecikme faiz oranının %1,30 olarak düşürdüğünü duyurdu.
29 Mart 2020 tarihinde Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından kredi garanti kurumlarına verilebilecek kaynak limiti 25 milyar TL’den (yaklaşık 3.7 milyar ABD Doları) 50 milyar TL’ye (yaklaşık 7.4 milyar ABD Doları) çıkarıldı ve gerçek kişilerin de kredi garanti kurumları tarafından sunulan kefaletlerden faydalanabilmesi sağlandı. Her bir yararlanıcı tarafından kullanılabilecek azami kefalet limiti gerçek kişiler için 100 bin TL (yaklaşık 15.000 ABD Doları), KOBİ’ler için 35 milyon TL (yaklaşık 5.2 milyon ABD Doları) ve KOBİ tanımı dışında kalan tüzel kişiler için 250 milyon TL’ye (yaklaşık 37 milyon ABD Doları) çıkarıldı.
29 Mart 2020 tarihinde BDDK tarafından, EFT, nakit avans, hesap açılışı gibi işlemler için alınan ücretler de dahil olmak üzere bankaların müşterilerinden tahsil edebileceği ücret ve komisyonların sayısında ve tutarlarında indirim yapıldı.
Bankaların müşterilerine karşı esnek olunması sağlanırken, bankaların desteklenmesi amacıyla BDDK tarafından kredilerin sınıflandırılması, zorunlu karşılıklar ve likidite karşılama oranları konuları da dahil olmak üzere bankalara uygulanacak birtakım kurallar gevşetildi.
İhracatçılara verilen reeskont kredilerindeki ödeme yükümlülükleri ödeme tarihlerinin ertelenmesi de dahil olmak üzere farklı tedbirler ile esnetildi.
Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB) kanalıyla KOBİlere kullandırılacak yatırım ve işletme kredilerinin üst limiti işletme başına 300.000 TL’den (yaklaşık 45.000 ABD Doları) 3 milyon TL’ye (yaklaşık 450.000 ABD Doları), bu kredilerin azami vade sınırı ise 60 aya çıkarıldı. Geri ödeme desteklerinden faydalananların Nisan, Mayıs ve Haziran ayları itibarıyla yapacakları geri ödemelerini 3 ay süresince erteleme imkanı sağlanacağı da ayrıca duyuruldu.
BDDK, bankaların kredi tahsislerinin artırılması yönünde geçtiğimiz aylarda yapmış olduğu tavsiyelerini takiben 18 Mart 2020 tarihinde, bankaların kredi ve mevduat dengelerinin eşitlenmesi yönünde bir zorunluluk getirdi. Buna göre bankaların, 1 Mayıs 2020 tarihinden itibaren, tahsis ettikleri kredilerin ilgili bankada tutulan mevduat/katılım fonu tutarına oranını ifade edecek bir Aktif Rasyosunu haftalık bazda hesaplamalarına karar verildi. Aktif Rasyosunun her ay sonu itibariyle, mevduat bankaları için %100’ün, katılım bankaları için %80’in altına düşmemesi gerektiği belirtildi. Bu yükümlülüğü yerine getirmeyen bankalara uygulanacak idari para cezalarının, oranları zorunlu düzeylere getirecek değişim tutarı üzerinden hesaplanacağı açıklandı. BDDK, 30 Nisan 2020 tarihinde, Aktif Rasyosuna ilişkin bazı açıklamalar yaptı. Buna göre, diğer değişikliklerin yanı sıra, aktif rasyosuna ilişkin hesaplamalara, takipteki alacaklar, garyinakdi krediler, banka ve finans kuruluşlarına kullandırılan krediler ile yurtdışı yerleşiklere kullandırılan kredilerin gibi kalemlerin eklenmeyeceği belirtildi. Aynı doğrultuda, BDDK, aktif rasyosu hesaplamasına ilişkin menkul kıymetlerin niteliklerine ilişkin de çeşitli düzenlemeler getirdi.
7 Mart 2020 tarihinde, Bankacılık Kanunu kapsamına giren finansal piyasalarda manipülasyon, yanıltıcı işlem ve uygulamaların belirlenmesine ilişkin bir yönetmelik yayımlandı. Diğerlerinin yanında, aşağıda sayılan işlem ve uygulamaların kapsama dahil olduğu belirlendi:
aldatıcı bir mekanizma veya kurgu yoluyla döviz kuru ve faiz dahil bir finansal aracın fiyatını etkileyen veya etkileyebilecek işlemlere dahil olmak, aracılık etmek,
yanlış veya yanıltıcı olduğunu bildiği ya da bilmesi gerektiği halde, bir referans değer hakkında yanlış veya yanıltıcı bilgiler iletmek,
finansal sisteme güveni zedeleyerek sistemik riske neden olabilecek şekilde bilgi ve söylentiler yaymak.
Ticaret ve Özel Sektör
Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) 18 Mart 2020 tarihinde elektronik yönetim kurulu toplantısı imkanına ilişkin bir basın duyurusu yayımlandı. Basın duyurusunda Elektronik Yönetim Kurulu Sistemi’nin şirketlere yönetim kurulu toplantılarını elektronik ortamda güvenli bir şekilde yapabilme imkânı sağladığı, yönetim kurulu toplantılarına elektronik ortamda görüntülü ve sesli katılım sağlama, görüş ve öneride bulunma, oy kullanabilme, alınan kararları güvenli bir ortamda elektronik olarak imzalama ve tüm süreçleri en az maliyetle sunma imkânı verdiği açıklandı.
Cumhurbaşkanlığınca 18 Mart 2020 tarihinde açıklanan ekonomik istikrar kalkanı uyarınca ihracattaki geçici yavaşlama sürecinde kapasite kullanım oranlarının korunması amacıyla ihracatçıya stok finansmanı desteği verileceği belirtildi.
20 Mart 2020 tarihi itibariyle, usulüne uygun olarak toplantıya çağrılmış genel kurulların ileri bir tarihte yapılmak üzere şirketlerin yönetim kurulu gibi yönetim organlarının alacağı bir karar ile iptal edilebileceği uygun görüldü.
26 Mart 2020 tarihinde Çek Kanunu’nda yapılan değişikliklere göre 24 Mart 2020 tarihine kadar karşılıksız çekten mahkûm olanların, karşılıksız çek bedelinin onda birini ödemeleri halinde cezaları durduruldu.
17 Nisan 2020’de Resmi Gazete’de yayınlanan Kanun ile, sermaye şirketleri (kamu iştiraki olan şirketler hariç) tarafından 30 Eylül 2020 tarihine kadar;
geçmiş yıl karlarının (2019 yılı öncesi) ve serbest yedek akçelerin dağıtıma konu edilmemesi,
dağıtım tutarının 2019 yılı net dönem karının %25’ini aşmaması, ve
genel kurulca yönetim kuruluna kâr payı avansı dağıtımı yetkisi verilmemesi
düzenlendi. Belirtilen süreyi üç ay uzatmaya ve kısaltmaya Cumhurbaşkanı yetkili kılındı.
17 Nisan 2020’de Resmi Gazete’de yayınlanan Kanun ile, dernek genel kurul toplantılarının 31 Temmuz 2020 tarihine kadar erteleneceği ve ertelenen genel kurulların ertelemenin sona erdiği tarihten itibaren 30 gün içinde yapılacağı düzenlendi.
Sözleşmeler Üzerindeki Etkiler
Cumhurbaşkanlığı tarafından 2 Nisan 2020 tarihinde yayımlanan genelgeye göre, kamu ihale mevzuatı kapsamında imzalanan sözleşmelerde, şayet sözleşme ile yüklenilen işler, Covid-19 salgını dolayısıyla kısmen veya tamamen (geçici veya sürekli şekilde) imkansız hale gelirse, yüklenici ilgili idareye başvurabilir. İdare, Hazine ve Maliye Bakanlığının da görüşünü aldıktan sonra, aşağıdaki şartların bulunması halinde süre uzatımı verebilir veya sözleşmeyi feshedebilir:
Bu durumun ortaya çıkmasında yüklenicinin kusuru yoksa,
Bu durum, yüklenicinin işlerini yerine getirmesine engel oluyorsa ve
Yüklenicinin bu durumu ortadan kaldırmaya gücü yetmiyorsa.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 22 Mart 2020’de, hazine taşınmazları üzerinde tahsisli olan ve faaliyetleri durdurulan ticari ünitelerden faaliyet gösteremediği süre boyunca kira bedeli alınmayacağını ve açık olan ticari ünitelerde ise personel sayısı ve faaliyet süresi dikkate alınarak indirim sağlanacağını duyurdu. 17 Nisan 2020’de Resmi Gazete’de yayınlanan Kanun ile, Hazine taşınmazlarına ilişkin olarak sözleşmeye istinaden ödenmesi gereken bedellerden 1 Nisan 2020 tarihinden itibaren 3 aylık döneme ilişkin tahsil edilmesi gerekenleri başvuru şartı aranmaksızın 3 ay süreyle ertelemeye Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yetkili kılındı.
Bazı belediyeler kiralanan belediye (ve iştiraklerinin) taşınmazlarına ilişkin açıklamalar yaptı. İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından belediye ve iştiraklerinin mülkiyetinde olan taşınmazlar için kapalı kaldıkları süreler boyunca kira bedellerinin alınmayacağı duyuruldu. Ankara Büyükşehir Belediyesi ise 17 Mart 2020 tarihinde kira alacaklarının iki ay süreyle ertelendiğini açıkladı.
Salgının ticari sözleşmelere etkisi ile ilgili sorunların çözümünde genel hukuk prensiplerine göre değerlendirme yapılmaktadır.
Sermaye Piyasaları
Borsa İstanbul’un 12 Mart ve 17 Mart 2020 tarihi duyuruları ile Pay Piyasasında işlem görmekte olan paylarda uygulanan;
fiyat marjının %10’a düşürülmesine,
devre kesici tetikleme oranı alt limitinin %5’e düşürülmesine,
devre kesici sonrası emir toplama süresinin 30 dakika olarak uygulanmasına,
devre kesici sonrası uygulanan eşleştirme süresinin 2 dakika olarak devam etmesine ve
borsa yatırım fonlarında, gayrimenkul sertifikalarında, gayrimenkul yatırım fonlarında ve girişim sermayesi yatırım fonlarında marjların %20 den %10'a düşürülmesine karar verildi.
Bununla birlikte, pay ve pay endeksi vadeli işlem sözleşmeleri için Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nda uygulanan günlük fiyat değişim limitleri %10’a düşürüldü.
Sermaye Piyasası Kurulu’nun (SPK) 19 Mart 2020 tarihli duyurusu ile sermaye piyasası araçları borsada işlem gören şirketlerin finansal raporlarının bildirimi için ilgili mevzuatta belirlenen sürelere eklenmek suretiyle 30 gün ek süre verildi. Özel hesap dönemine sahip olan halka açık şirketler de bu ek süreden yararlanabilecektir.
SPK, 2016 yılındaki düzenlemeleri ile pay geri alımlarında uygulanan limitleri kaldırmış ve payları işlem gören ortaklıkların pay geri alımı gerçekleştirebilmelerine imkân sağlanmıştı. SPK tarafından halihazırda yürürlükte bir geri alım programı olan halka açık ortaklıkların söz konusu geri alım programlarını yürütebilecekleri, olmayan şirketlerin de alacakları bir yönetim kurulu kararı ile bir geri alım programı uygulayabilecekleri hatırlatıldı.
SPK’nın 28 Şubat 2020 tarihli kararı ile Borsa İstanbul pay piyasalarında açığa satış işlemleri yasaklanmıştı. SPK 2 Mart 2020 tarihinde söz konusu yasağın ikinci bir duyuru yapılıncaya kadar uygulanmaya devam edilmesine karar verdi.
Kredili işlemlerde uygulanan teminat oranlarına ilişkin olarak 23 Mart 2020 tarihinden itibaren SPK tarafından yapılacak ikinci bir duyuruya kadar geçerli olmak üzere esneklik sağlandı.Kredili işlemlerde özkaynak oranının asgari %35 olmasına ve teminat oranının bu oranın altına düşmesi halinde, eski uygulamada yer alan %50’ye tamamlaması yerine %35'e tamamlatılacak şekilde uygulanmasına karar verildi. Ayrıca, özkaynak oranına veya takasa ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmeyen yatırımcılara ilişkin olarak Borsa İstanbul’a yapılan bildirimin yapılmamasına karar verildi.
SPK tarafından 13 Nisan 2020 tarihinde:
sermaye piyasası kurumlarının yurtdışı yerleşik kişilerle yaptıkları bir bacağı döviz diğer bacağı TL olan ve ilgili kurumun döviz cinsinden ödeme yaparak vadede TL cinsinden alım yapmayı kararlaştırdığı para swapı, forward, opsiyon ve diğer türev işlemlerin toplamının bir önceki ay sonu itibarıyla hazırlanmış sermaye yeterliliği tablolarında yer alan özsermaye tutarlarının %1’i ile sınırlandırılmasına;
sermaye piyasası kurumlarının yurtdışı yerleşik kişilerle yaptıkları bir bacağı döviz diğer bacağı TL olan ve ilgili kurumun Türk Lirası cinsinden ödeme yaparak vadede döviz cinsinden alım yapmayı kararlaştırdığı tığı para swapı, forward, opsiyon ve diğer türev işlem tutarları toplamının yukarıdaki (i)’de belirtilen özkaynak oranının hiçbir takvim gününde
vadesine 7 gün kalan işlemler için %1’i,
vadesine 30 gün kalan işlemler için %2’yi,
vadesine 1 yıl kalan işlemler için %10’u geçmemesine
karar verildi.
Söz konusu işlemlerin anlaşılan vadeden önce bozulmak istenmesi veya vadesinin uzatılmasının istenmesi durumunda SPK’nın yazılı onayının alınması gerektiği de duyuruldu.
SPK’nın bu kararına paralel olarak, BDDK da 12 Nisan 2020 tarihinde, bankaların da yukarıda belirtilen sınırlamalara tabi olduğu duyurdu.
Vergi
31 Mart 2020 tarihine kadar verilmesi gereken 2019 yılına ait yıllık gelir vergisi beyannamelerinin verilme süreleri ile bu beyannameler üzerine tahakkuk eden vergilerin ödeme süreleri 30 Nisan 2020 tarihine kadar uzatıldı.
19 Mart 2020’de Gelir İdaresi Başkanlığı’nın yayınladığı kararla, 10 Nisan 2020 tarihine kadar vergi dairesine verilmesi gereken tüm dilekçelerin İnteraktif Vergi Dairesi uygulaması üzerinden elektronik ortamda verilmesi ya da posta yoluyla gönderilmesi gerektiği belirtildi.
Kararda ayrıca, Kredi kartı ile İnteraktif Vergi Dairesi üzerinden veya anlaşmalı bankalar aracılığıyla ödenebilen vergi, harç ve idari para cezası ile değerli kağıt bedellerine ilişkin ödemelerin 10 Nisan 2020 tarihine kadar vergi dairesi vezneleri yerine İnteraktif Vergi Dairesi üzerinden veya anlaşmalı bankalar aracılığıyla yapılacağı ve kurumlar vergisi mükelleflerinin vergi ödemeleri vergi dairelerinin vezneleri yerine alternatif ödeme kanalları (İnteraktif Vergi Dairesi, anlaşmalı bankalar ve PTT) kullanmak suretiyle gerçekleşeceği de yer aldı.
Bazı sektörler (alışveriş merkezleri, yiyecek içecek hizmetleri ve inşaat dahil ve fakat bunlarla sınırlı olmamak üzere) için mücbir sebep ilan edildi ve bu sektörlerdeki Nisan Mayıs ve Haziran aylarındaki vergi yükümlülükleri Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından 6 ay süreyle ertelendi.
Konaklama vergisinin 1 Nisan 2020 olan yürürlük tarihi, 1 Ocak 2021’e ertelendi.
Bazı vergiler, kredi kartıyla ödenebilecek vergiler kapsamına dahil edildi.
17 Nisan 2020’de Resmi Gazete’de yayınlanan Kanun ile, faaliyetleri durdurulan veya faaliyette bulunamayan işletmelerin yıllık ilan ve reklam vergileri ile yıllık çevre temizlik vergilerinin, faaliyetleri durdurulan veya faaliyette bulunulamayan dönemlere isabet eden kısmı alınmayacağı düzenlendi.
Enerji Sektörü
31 Mart 2020 tarihi itibariyle Nisan ile Aralık 2020 dönemi için tedarik edilen birim enerji miktarı başına öngörülen Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması (YEKDEM) maliyetleri, aynı dönem için daha önce öngörülen değerlere kıyasen artırıldı.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun 2 Nisan 2020 tarihli kararıyla, önlisans veya üretim lisansı sahibi tüzel kişiler ile lisanssız üretim faaliyeti kapsamında bağlantı anlaşması imzalamış olan gerçek ve tüzel kişilerin süreli yükümlülükleri 3 ay süreyle ertelendi. Aşağıda lisans ve önlisans sahipleri için listelenmiş olan sürelerden 10 Mart 2020 tarihinde veya sonrasında sona erenler sona erdikleri tarihten itibaren, 3 ay süreyle ertelendi:
Önlisans süreleri ile üretim lisansı kapsamında inşaat öncesi dönem ile inşaat dönemi ya da Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliğinin Geçici 15’inci Maddesi (tedarik lisansı sahiplerine bazı sürelere ilişkin 6 aylık süre verilmesine ilişkin) kapsamındaki yükümlülük erteleme süreleri;
Aşağıdakiler kapsamındaki yükümlülüklere ilişkin süreler:
Önlisans veya üretim lisansı tadil işleri;
Birleşme veya bölünme işlemleri;
Eskisinin devamı mahiyetinde üretim lisansı verilmesi;
Önlisans veya lisans başvuruları kapsamında gerekli bilgi ve belgelerin tamamlanması;
Üretim tesislerinden (Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği kapsamında kurulması öngörülen) bağlantı anlaşması süresi 10 Mart 2020 tarihinde veya sonrasında sona eren veya sona erecek gerçek veya tüzel kişilere, sona erme tarihinden itibaren geçerli olmak ve bir defaya mahsus olmak üzere, 3 ay süreyle uzatıldı.
3 aylık sınırlı bir süre için, karantinaya alınan ve idari kararlarla sayaç okumalarının durdurulduğu yerleşim yerleri ile sayaç okuma yapan çalışanların sosyal mesafelerini koruyamayacağı durumlarda elektrik ve doğal gaz faturalarının, ilgili tüketicinin son iki yılın ilgili ayına ait tüketim ortalamalarına kıyasen düzenleneceği ve tüketicinin geçmiş tüketimi olmaması halinde ise emsal tüketim veya tüketici beyanına göre faturalandırma yapılacağı belirtildi. Yeniden sayaç okuması yapılmaya başlandığında, eksik/fazla ödenen tutarlar için mahsuplaşma işlemi yapılacağı bildirildi.
17 Nisan 2020’de TEDAŞ’ın elektrik tüketiminden kaynaklanan alacaklarının yapılandırılacağı ve yapılandırmanın hükümleri düzenlendi.